به سـر باید دویـد

معجونی برای یک سفیر خوب

حسن فقیه؛

بحث ما در این نویسه بر روی شرایط و ویژگی های سفیر است از دیدگاه فقهی، و مراد ما از سفیر به معنی عام آن، یعنی نماینده دولت و حکومت اسلامی، پس مواردی که از جانب وزارت امور خارجه منتصب می شود، همچون سفیر کشور، رایزن فرهنگی، نماینده ولی فقیه در کشورها، تجار و تمامی افرادی که تحت عنوانی نمایندگی دولت اسلامی را به عهده دارند، را شامل میشود.

می توان گفت نخستین باب نمایندگی و سفارت از جانب خداوند به سوی مردم و جامعه مدنی باز شد و خداوند برای ایجاد رابطه با اشرف مخلوقات خود، یعنی انسان،‌ و مذاکره با او در جهت هدایت زندگی فردی و اجتماعی وی،‌ سفرایی به نمایندگی از جانب خویش میان بشر فرستاد تا سخن خدا را به بشر ابلاغ کنند و مردم را به سوی خدا فراخوانند و رابطه انسانها را با خدا تحکیم و موجبات قرب آنان را فراهم آورند. در قرآن داریم: ویزکیکم و یعلمکم الکتاب و الحکمه و یعلمکم ما لم تکونوا تعلمون ^{(بقره 151)}

واژه رسول نیز در لغت به معنی "مامور ابلاغ پیام از جانب کسی به دیگری ، فرستاده ، سفیر و نبی" آمده است. ^{(فرهنگ معین)}

البته در روایات ما حدیثی که به طور صریح اشاره به شرایط سفیر نماید وجود ندارد و یا حداقل بنده نیافتم،‌ پس مبنای استدلال ما را باید تقریر معصوم و سیره ائمه معصومین و نیز سیره مراجع تقلید شیعه تشکیل دهد. پس در این باب ما به سه دسته از سیره ها اشاره میکنیم، نخست سیره پیامبر اکرم ^{صل الله علیه و اله}، دوم سیره حضرت امام علی بن ابیطالب ^{علیه السلام} و سوم به بیانات و سیره رهبر انقلاب اسلامی آیت الله العظمی خامنه ای ^{زید عزه} به عنوان مرجع تقلید و ولی فقیه شیعیان.

قبل از ورود به اصل بحث باید اشاره کنیم که اعزام سفیر در تاریخ اسلامی به صوَر زیر انجام می شد:

- فردی: مانند اعزام افرادی همچون حضرت علی بن ابیطالب ^{علیه السلام} و معاذ بن جبل

- گروهی: که گاهی در غالب غیر تبلیغی ولی با هدف تبلیغ انجام میشد مانند هجرت مسلمانان به حبشه و گاهی نیز با قصد صریح تبلیغ انجام می گرفت مانند اعزام افراد به یمن

سیره پیامبر ^{صل الله علیه و آله} :

در کتاب تحف العقول ، صفحه 26 روایتی از پیامبر اکرم نقل شده است که در هنگام اعزام معاذ ابن جبل به یمن توصیه هایی به ایشان نمودند که مضمون آن به این شرح است:

مردم یمن را با کتاب خدا آشنا گردان و آنان را با اخلاق شایسته تربیت کن و مردم را بر حسب اعمال خیر و شرشان در مراتب قرارده و حکم خدا را در میان آنان تنفیذ کن . جز در ترک حق که مدارا شایسته نیست ، رفق و عفو را فراموش نکن . آیین خدا را با کلیت آن آشکار کن ، چه تعالیم کوچک و چه بزرگ . مردم را با یاد خدا و آخرت آشنا کن و از شیوه موعظه بهره گیر . به میان آنان معلمانی بفرست و در راه خدا از هیچ چیز نهراس . التزام به ایمان و فهم و درک بیشتر قران و فرونشاندن خشم و تواضع را هرگز فراموش نکن .مبادا از امام عادلی سرپیچی کنی.

با توجه به روایت فوق می توان شرایطی همچون موارد زیر را برای سفیر برشمرد:

1- عالم بودن به احکام و قوانین الهی و موارد ضروری جهت پیشبرد ماموریت

2- داشتن خلق نیکو

3- ملاک افراد و همچنین دولتها در برقراری ارتباط خیر و شرشان است نه ثروت و جایگاه بین المللی

4- اجرا و تنفیذ احکام الهی در هر حالت

5- داشتن حلم و بردباری

6- زبان لین داشتن

7- خدا ترسی،‌ شجاعت و تکیه به عظمت الهی

8- ولایت مداری و مطیع فرمان رهبر بودن

ضمنا میتوان با تدبیر و تفکر در خصائص خلقی و شخصیتی افرادی که پیامبر اعزام می نمودند مانند حضرت علی بی ابیطالب به یکسری از ویژگی های سفیر پی برد.

سیره امام علی ابن ابیطالب علیه اسلام :‌

حضرت  در نامه ای ^{(‌نامه 53 نهج البلاغه)} که به جناب مالک اشتر ، زمانی که ایشان را به عنوان حاکم مصر منصوب نمودند، مواردی را به ایشان متذکر میشود که اشاره به آن در این مبحث خالی از لطف نیست:‌

به متابعت از اوامری که در کتاب الله آمده ، فرائض و واجبات و سنتها ، همان دستوراتی که هیچ کس جز با متابعت آن روی سعادت نمی بیند و جز با انکار و ضایع کردن آن در شقاوت و بدبختی واقع نمی شود همت گمار . آیین خدا را با قلب و دست و زبان یاری کن چرا که خداوند متکفل یاری کسی شده است که او را یاری کند و عزت کسی که او را عزیز دارد . خویشتن را از خود پسندی بر کنار دار و نسبت به نقاط قوت خویش خودبین مباش . مبادا تملق را دوست بداری زیرا آن مطمئن ترین فرصت برای شیطان است تا نیکوکاری نیکان را محو و نابود سازد . از عجله در مورد کارهایی که وقتشان نرسیده یا سستی در کارهایی که امکان عمل آن فراهم شده ، یا لجاجت در اموری که مبهم است یا سستی در کارها هنگامی که واضح و روشن است بر حذر باش و هر کاری را در جای خویش و به موقع انجام ده . در بکار بستن قدرت تاخیر انداز تا خشمت فرو نشیند و مالک خویشتن گردی و هرگز حاکم بر خویشتن نخواهی بود جز اینکه فراوان به یاد قیامت و بازگشت به سوی پروردگار باشی.

با توجه به این نامه نیز به موارد زیر می رسیم:

1- تقوا

2- یاری دین الهی با نشر آن

3- متکبر نبودن

4- وقت شناسی

5- تواضع و حلم

سخنان رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای:

سفیر ما در یک کشور باید انسانی مستغنی و متدین و آزاد و بدون شایبه باشد. ^{بیانات در دیدار مسئولان وزارت خارجه 31/ 5/ 68}

در این صف استحکام ،‌استواری قدم ، اعتماد به نفس ، و اعتماد به راهی که آن را دنبال می کنید مهمترین شرط است . شما در محیط خارج از کشور این تعهد را کرده اید و این وظیفه و ماموریت را به دوش گرفته اید که از نظام جمهوری اسلامی و پیشرفت و منافع و مصالح آن با جد و جهد دفاع کنید ، این کار بسیار بزرگی است که از انسانهای با ایمان قوی برمی اید . محیط بین المللی محیط یک جنگ است . خود سفیر یک رسانه است ، خود شما می توانید مواضع جمهوری اسلامی را تبیین کنید. ^{بیانات در دیدار مسئولان وزارت خارجه   83/5/25}

فرســـــــتاد بایـد فرســــــتاده ای           درون پر زمــکر و برون ســـاده ای

فرســـــــتاده بایـد که دانــــــا بود           به گفـتـــــــــن توانـــــا و بیــنا بــود

^{(فردوسی)}